Rwa kulszowa
Czym jest rwa kulszowa?
Rwa kulszowa jest popularnym określeniem, ściśle związanym z dolegliwościami bólowymi w obrębie kręgosłupa. Odnosi się do stanu zapalnego nerwu kulszowego, do którego może dojść chociażby w przebiegu dyskopatii, czyli choroby zwyrodnieniowej krążka międzykręgowego – potocznie nazywanego dyskiem.
Nerw kulszowy – anatomia
Nerw kulszowy (łac. nervus ischiadicus) jest najdłuższym i najmocniejszym nerwem obwodowym. Powstaje z połączenia korzeni nerwowych wychodzących z kręgosłupa, począwszy od czwartego kręgu lędźwiowego aż do trzeciego krzyżowego (L4-S3). Stamtąd biegnie do nogi przez pośladek, tył uda. Na wysokości kolana dzieli się na dwie gałęzie końcowe – nerw strzałkowy wspólny oraz nerw piszczelowy, które obejmują obszar podudzia oraz stopy. Właśnie ze względu na przebieg nerwu kulszowego objawy rwy potrafią dotyczyć całej nogi.
Przyczyny rwy kulszowej
Rwa kulszowa najczęściej powstaje na skutek wspomnianego stanu zapalnego, który może być wynikiem rozwijającej się dyskopatii, urazu (na przykład bardzo gwałtownego ruchu, połączonego z dużym obciążeniem – dźwiganiem ciężkich przedmiotów) czy na skutek powtarzających się przeciążeń tkanek znajdujących się w okolicy. Oczywiście rwa kulszowa może wystąpić również na skutek poważniejszych zmian takich jak guzy, krwiaki czy nawet infekcje okolicznych tkanek. Wszystkie przyczyny zakładają jednak mechaniczne lub chemiczne podrażnienia struktury nerwu.
Objawy rwy kulszowej
Nazwa rwa kulszowa nie wzięła się znikąd – towarzyszy jej rwący, niezwykle silny ból, który często ma charakter paraliżujący. Uniemożliwia swobodne poruszanie się, przyjęcie pionowej postawy ciała, a czasem nawet siedzenie czy leżenie. Nie jest to ból jedynie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, ale także kończyny dolnej. Ból zwykle promieniuje przez pośladek, tyłem uda aż do stopy.
W przypadku rwy kulszowej cały obszar przez niego unerwiony może zostać objęty dolegliwościami. W wyniku ucisku na korzeń nerwowy dochodzi nie tylko do powstania bólu, ale pojawiają się także objawy związane z zaburzeniami funkcji i przewodzenia nerwowego. Pacjenci często obserwują mrowienia, drętwienia, zaburzenia czucia w obrębie pośladka, tyłu uda, a także podudzia i stopy. Przy dużym ucisku może dojść również do osłabienia siły mięśni, zaopatrywanych przez nerw kulszowy oraz jego odgałęzienia. Możliwe jest pojawienie się trudności ze wspinaniem na palce bądź z opadaniem stopy – charakterystycznym człapaniem, wynikającym z braku możliwości uniesienia stopy.
Dodatkowo pacjenci mogą obserwować problemy w trakcie kichania, kaszlu czy parcia. Każda z tych czynności powoduje wzrost ciśnienia w kanale kręgowym, a to przekłada się na dodatkowe podrażnienie nerwu.
Objawy będą jednak różnić się w zależności od tego, w którym dokładnie miejscu doszło do uszkodzenia czy też ucisku nerwu. Ważne jest więc przeprowadzenie przez fizjoterapeutę lub lekarza specjalistę odpowiednich testów diagnostycznych, aby jak najdokładniej ustalić lokalizację zaburzeń.
Diagnostyka i leczenie rwy kulszowej
Diagnostyka opiera się na przeprowadzeniu wywiadu, badania funkcjonalnego oraz neurologicznego. To wszystko pozwala ustalić, czy objawy rzeczywiście wiążą się ze stanem zapalnym nerwu kulszowego, oraz na wysokości którego korzenia nerwowego występuje problem. Sprawdzana jest siła odpowiednich mięśni – tak zwanych mięśni wskaźnikowych, których osłabienie wskazuje na lokalizację zaburzenia. Badane są również odruchy ścięgniste, czyli fizjologiczne odruchy, które, mówiąc najprościej, świadczą o prawidłowym przewodzeniu impulsów przez nerw oraz ich prawidłowym przetwarzaniu w rdzeniu kręgowym.
Jeśli zostanie postawiona diagnoza rwy kulszowej, może być również wskazane wykonanie dodatkowych badań obrazowych – najczęściej rezonansu magnetycznego (MRI), aby potwierdzić podrażnienie nerwu.
Zwykle rwa kulszowa dobrze reaguje na leczenie zachowawcze, czyli przede wszystkim fizjoterapię. W pierwszym etapie najważniejsze jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, redukcja stanu zapalnego poprzez wdrażanie odpowiedniego ruchu pod ścisłą kontrolą fizjoterapeuty. Pomocna będzie również terapia manualna, której zadaniem będzie odciążenie tkanek, poprawa krążenia w danej okolicy, stopniowe odzyskiwanie ruchomości. Stosowane są również środki farmakologiczne, głównie przeciwzapalne i przeciwbólowe – leki przyjmowane doustnie, maści, a czasem także zastrzyki.
Konsultacja z neurologiem przy rwie kulszowej – kiedy?
W przypadku dużego nasilenia objawów, ich szybkiego postępu lub braku reakcji na stosowane leczenie farmakologiczne oraz fizjoterapeutyczne, konieczna jest konsultacja z neurologiem czy też neurochirurgiem. Zdarza się, że konieczne jest wykonanie zabiegu operacyjnego, mającego na celu uwolnienie uciskanego nerwu, aby uniknąć jego trwałego uszkodzenia.
Dalsze etapy leczenia polegają na odzyskaniu pełnego, bezbolesnego zakresu ruchomości oraz wzmocnieniu mięśni poprzez trening. Jest to początkowo trening jedynie z obciążeniem własnego ciała, a później także z dodatkowymi obciążeniami. Na podstawie przeprowadzonego badania fizjoterapeuta jest w stanie dobrać ćwiczenia tak, aby zapobiegać ponownemu pojawieniu się dolegliwości bólowych. Ważne jest wyrobienie odpowiednich nawyków, wzorców ruchu oraz wdrożenie treningu funkcjonalnego. Takiego, który skupia się przede wszystkim na przygotowaniu do czynności wykonywanych na co dzień – tak, aby nie stanowiły one problemu w przyszłości.
Bibliografia
- Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów, Jutta Hochschild, MedPharm Polska, Wrocław 2020,
- Anatomia człowieka. T. V, Adam Bochenek, Michał Reicher, PZWL, Warszawa 2010
- Physiotherapy management of sciatica, Raymond WJG Ostelo, Journal of Physiotherapy, 2020; 66(1): 83-88
